Seatimes – (ĐNA). Tạp chí khoa học uy tín Science mới đây đã đăng tải lời cảnh báo từ 38 nhà khoa học hàng đầu thế giới, trong đó có nhiều người từng đoạt giải Nobel, về mối đe dọa tiềm tàng từ việc nghiên cứu vi khuẩn phản chiếu. Các nhà khoa học kêu gọi ngừng nghiên cứu 1 loại vi khuẩn nhân tạo với tính chất đảo ngược cấu trúc tự nhiên, vô hiệu hóa hệ miễn dịch và trở thành đại dịch toàn cầu.
Theo các chuyên gia, loại vi khuẩn này được tạo ra dựa trên hình ảnh phản chiếu của các phân tử tự nhiên, có khả năng tồn tại trong môi trường và vượt qua hàng rào miễn dịch của sinh vật. Điều này có thể dẫn đến nguy cơ gây nhiễm trùng và tử vong cho con người, động vật và thực vật.
“Về cơ bản, chúng tôi đang hướng dẫn cách chế tạo một vũ khí sinh học hoàn hảo”, TS. Kate Adamala, đồng tác giả nghiên cứu và là trưởng phòng thí nghiệm sinh học tổng hợp tại Đại học Minnesota, chia sẻ với Business Insider.
Trong lĩnh vực sinh học gương, các nhà khoa học đang nỗ lực tạo ra những tế bào sống với tính quang học bị đảo ngược. TS. Kate Adamala và nhóm nghiên cứu tại Đại học Minnesota đã tập trung vào việc tổng hợp các peptide gương, hướng tới phát triển dược phẩm có thời gian tác dụng kéo dài.
“Tế bào gương có thể là giải pháp ngăn ngừa ô nhiễm trong các lò phản ứng sinh học sản xuất hóa chất xanh, vì về lý thuyết, chúng không tương tác với vi sinh vật tự nhiên”, TS. Adamala giải thích. Tuy nhiên, chính đặc tính này lại tiềm ẩn nguy cơ nghiêm trọng: “Bạn có thể có một lò phản ứng sinh học hoàn hảo mà không sợ nhiễm bẩn, nhưng đó cũng chính là vấn đề”.
Về lý thuyết, điều này mở ra triển vọng đầy hứa hẹn, đặc biệt trong việc phát triển các loại thuốc ổn định hơn hoặc các ứng dụng công nghiệp mới. Tuy nhiên, có những lo ngại nghiêm trọng liên quan đến việc tạo ra toàn bộ sinh vật từ những phân tử này, chẳng hạn như vi khuẩn gương.
“Vi khuẩn phản chiếu không tương tác với vật chủ, mà chỉ xem vật chủ như một môi trường ấm áp, giàu chất dinh dưỡng để phát triển”, TS. Adamala giải thích. Điều này đồng nghĩa với việc nếu loại vi khuẩn này thoát khỏi phòng thí nghiệm, thoát khỏi mọi cơ chế kiểm soát tự nhiên của hệ thống miễn dịch của con người, nó có thể gây ra các bệnh nhiễm trùng gần như không thể điều trị, do không thể chữa bằng kháng sinh thông thường.
Kịch bản tồi tệ nhất có thể xảy ra là vi khuẩn gương sẽ sinh sôi không kiểm soát, tấn công mọi sinh vật và hệ sinh thái, từ mùa màng đến động vật. “Đây có thể là mầm bệnh của bất kỳ sinh vật nào có khả năng nhiễm bệnh”, TS. Adamala nhấn mạnh.
Nhận thức được mối nguy hiểm này, TS. Kate Adamala đã quyết định chấm dứt nghiên cứu về tế bào gương tại phòng thí nghiệm của mình. Bà cho biết đã không tiếp tục xin gia hạn khoản tài trợ cho nghiên cứu này.
“Mặc dù ban đầu chỉ là hoài nghi, nhưng hiện tại chúng tôi đang vô cùng lo ngại về mức độ rủi ro của vi khuẩn phản chiếu”, nhóm nghiên cứu viết trong bài báo. Họ kêu gọi cộng đồng khoa học toàn cầu ngừng các nghiên cứu tương tự để tránh những rủi ro chưa từng có đối với sự sống trên Trái Đất.
Nhà nghiên cứu Oleg Melnyk, tại CNRS giải thích: “Thế giới sống hiện tại không có bất kỳ công cụ nào để vô hiệu hóa các dạng sống ngoại lai này. Một loại vi khuẩn gương được đưa vào môi trường có thể gây ra hậu quả thảm khốc cho sinh vật sống”.
Bất chấp những nguy hiểm, một số nhà nghiên cứu đang xem xét các ứng dụng đầy hứa hẹn như trong sức khỏe (protein gương có thể giúp đưa ra các phương pháp điều trị bằng thuốc chống lại sự thoái hóa tự nhiên); hay sản xuất nước hoa.
Rõ ràng, lợi ích này không thể đánh đổi với những rủi ro to lớn liên quan đến sự phát triển của các sinh vật tổng hợp không thể kiểm soát được.
Tiếng chuông cảnh báo sớm
Giáo sư Gregory Winter, người đoạt giải Nobel hóa học năm 2018 cho biết, sự phát triển của vi khuẩn gương có thể trở thành hiện thực trong vòng một thập kỷ”.
Nhà miễn dịch học Yasmine Belkaid, Giám đốc Viện Pasteur chỉ rõ: “Chúng ta phải tranh luận về các vấn đề đạo đức và rủi ro trước khi những sinh vật này trở thành hiện thực”.
Việc tạo ra vi khuẩn gương minh họa cho những tình thế tiến thoái lưỡng nan phức tạp do những tiến bộ khoa học đặt ra. Mặc dù một số ứng dụng có thể mang lại lợi ích cho xã hội nhưng rủi ro đối với hệ sinh thái tổng thể vẫn còn rất lớn.
Mặc dù ước tính còn khoảng một thập kỷ nữa mới có thể tạo ra vi khuẩn gương đầu tiên, TS. Adamala vẫn kêu gọi dừng nghiên cứu ngay lập tức. “Hiện nay, công nghệ chưa đủ trưởng thành nên chúng ta vẫn được bảo vệ khỏi những người có ý định xấu. Tuy nhiên, chúng ta nên ngừng phát triển các công cụ có thể bị lạm dụng trong tương lai”, bà nhấn mạnh.
Điều quan trọng là các nhà hoạch định chính sách, nhà khoa học và xã hội dân sự phải làm việc cùng nhau để lường trước hậu quả và tránh mọi cạm bẫy không thể khắc phục được.
Đinh Hoàng Anh
