Seatimes – (ĐNA). Ngày 4/7/2025, tờ Asia Times (Hồng Kông) đăng tải bài viết của Jeff Pao với tiêu đề “Hoa Kỳ chấp thuận phần mềm thiết kế chip cho Trung Quốc sau một thỏa thuận khoáng sản quan trọng”. Theo bài báo, Washington đã đạt được thỏa thuận với Bắc Kinh vào đầu tháng 6 liên quan đến xuất khẩu nam châm và đất hiếm, nhưng chỉ mới tiết lộ trong tuần này. Đổi lại, Mỹ đã dỡ bỏ hạn chế với phần mềm sản xuất chip cho Trung
Cadence và Siemens, hai tập đoàn nắm giữ hơn 90% thị phần phần mềm tự động hóa thiết kế điện tử (EDA) tại Trung Quốc đã được Bộ Thương mại Hoa Kỳ bật đèn xanh cho phép tiếp tục cung cấp sản phẩm cho người dùng Trung Quốc, theo Bloomberg.
Thông tin này khiến cổ phiếu của Empyrean Technology – nhà cung cấp phần mềm chip nội địa quan trọng cho Huawei – giảm 3%, xuống còn 115,68 nhân dân tệ (16,14 USD) trong phiên giao dịch thứ Năm. Hiện Empyrean chỉ chiếm dưới 10% thị phần EDA tại Trung Quốc.
Chính sách thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc có bước tiến mới sau khi hai bên ký kết thỏa thuận vào ngày 25/6, nối tiếp các cuộc họp cấp cao tại London trong hai ngày 8 và 9/6.
Trong tuyên bố ngày 27/6, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết: “Trung Quốc sẽ chấp thuận đơn xin xuất khẩu các mặt hàng được kiểm soát nếu đáp ứng các điều kiện theo luật định. Hoa Kỳ sẽ hủy bỏ một loạt biện pháp hạn chế từng áp dụng đối với Trung Quốc theo đó.”
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent hôm thứ Ba bày tỏ kỳ vọng xuất khẩu khoáng sản và nam châm từ Trung Quốc sang Mỹ sẽ tăng trong thời gian tới.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent hôm thứ Ba bày tỏ kỳ vọng xuất khẩu khoáng sản và nam châm từ Trung Quốc sang Mỹ sẽ gia tăng sau thỏa thuận.
“Chúng tôi hy vọng chúng sẽ chảy với tốc độ nhanh hơn,” ông nói trong cuộc phỏng vấn với Fox News. “Nam châm đất hiếm đang chảy. Chúng không chảy như trước ngày 4/4, nhưng chúng tôi tin tưởng rằng Trung Quốc sẽ thực hiện đúng thỏa thuận của họ.”
Phần mềm EDA của Trung Quốc
Ngày 12/5, Nhà Trắng thông báo Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đạt được một thỏa thuận thương mại sau các cuộc đàm phán giữa quan chức hai nước tại Geneva. Theo đó, Mỹ đồng ý giảm thuế đối với hàng hóa Trung Quốc từ mức 145% xuống còn 30%, bao gồm thuế cơ bản 10% – tương đương với mức áp dụng cho các quốc gia khác – và thêm 20% trong thời gian chờ Trung Quốc thực hiện cam kết ngăn chặn xuất khẩu tiền chất fentanyl sang Mỹ. Trong khi đó, Trung Quốc vẫn duy trì mức thuế 10% đối với hàng nhập khẩu từ Hoa Kỳ.
Dù hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang nỗ lực hạ nhiệt căng thẳng thương mại, Washington vẫn thúc đẩy chiến lược tách rời kinh tế với Bắc Kinh, nhằm bảo vệ các ngành công nghiệp trọng yếu như thép, dược phẩm thiết yếu và chất bán dẫn. Ngược lại, Trung Quốc từ chối nới lỏng kiểm soát xuất khẩu khoáng sản quan trọng sang Hoa Kỳ.
Trong bối cảnh đó, ngày 23/5, Cục Công nghiệp và An ninh (BIS) thuộc Bộ Thương mại Hoa Kỳ thông báo sẽ hạn chế việc bán phần mềm thiết kế chip cho Trung Quốc. Cụ thể, BIS đình chỉ các giấy phép xuất khẩu hiện tại và áp dụng thêm các yêu cầu cấp phép mới đối với ngành phần mềm tự động hóa thiết kế điện tử (EDA).
Theo các báo cáo truyền thông, các biện pháp hạn chế mới của Mỹ sẽ không ngăn các công ty Trung Quốc tiếp tục sử dụng phần mềm thiết kế chip (EDA) đã mua trước đó. Tuy nhiên, họ sẽ bị cấm nhận cập nhật và hỗ trợ kỹ thuật – những yếu tố then chốt để tiếp tục thiết kế chip phục vụ sản xuất tại các nhà máy ở Đài Loan.
Bên cạnh đó, Mỹ cũng đã đình chỉ việc bán các công nghệ quan trọng liên quan đến động cơ LEAP-1C của CFM International cho các doanh nghiệp hàng không vũ trụ nhà nước Trung Quốc. Động thái này ảnh hưởng trực tiếp đến chương trình sản xuất máy bay Comac C919 – mẫu máy bay dân dụng chủ lực của Bắc Kinh.
Căng thẳng leo thang khi vào cuối tháng 5, cả Mỹ và Trung Quốc cáo buộc lẫn nhau vi phạm thỏa thuận thương mại đạt được tại Geneva. Tuy nhiên, Bắc Kinh đã phát tín hiệu hạ nhiệt vào đầu tháng 6, nối lại đối thoại và đạt được một thỏa thuận mới tại London vào ngày 8–9/6. Phía Mỹ chỉ công bố chi tiết của thỏa thuận trong tuần này.
Trước đó, một số học giả Trung Quốc đã cảnh báo về tác động nghiêm trọng của các lệnh cấm phần mềm EDA đối với ngành bán dẫn nước này.
“Lệnh cấm xuất khẩu phần mềm EDA sang Trung Quốc là một phần cốt lõi trong chiến dịch đàn áp của Hoa Kỳ với ngành chip Trung Quốc,” chuyên gia Zhong Xiaoguai viết trong một bài báo ngày 30/5.
“Lệnh này bao gồm các công cụ thiết kế chip dưới 14 nanomet, ảnh hưởng đến tất cả các nhà sản xuất chip Trung Quốc không sở hữu nhà máy,” ông nói thêm. “Dù chỉ là một mắt xích nhỏ trong chuỗi cung ứng, EDA lại là điểm tựa cốt lõi để tạo ra hàng nghìn tỷ USD giá trị sản xuất.”
Chuyên gia Zhong Xiaoguai thừa nhận rằng phần mềm EDA nội địa của Trung Quốc sẽ không thể nhanh chóng bắt kịp các công cụ đến từ phương Tây, dù hãng Semiconductor Manufacturing International Corp (SMIC) đã huy động hơn 100 tổ chức để xây dựng cơ sở dữ liệu EDA riêng.
“Nhà sản xuất chip mà không có phần mềm EDA cũng giống như kiến trúc sư phải vẽ thiết kế tòa nhà chọc trời bằng tay,” chuyên gia Zuo Yifan viết trong một bài báo ngày 6/6. Bà cho biết các nhà sản xuất chip cần phần mềm EDA để xử lý những vấn đề kỹ thuật phức tạp như rò rỉ dòng điện và nhiễu tín hiệu trong mạch tích hợp.
Zuo cho rằng một trong những rào cản lớn đối với ngành EDA nội địa là việc thiếu sự hỗ trợ từ các xưởng đúc. Bà nêu rõ, các nhà phát triển phần mềm cần bộ công cụ thiết kế quy trình (PDK) do các nhà sản xuất chip cung cấp, nhưng SMIC đã không đáp ứng được nhu cầu này.
Ngoài ra, hầu hết các nhà thiết kế chip Trung Quốc hiện vẫn phụ thuộc vào phần mềm nước ngoài, cả về kỹ năng lẫn thói quen sử dụng.
“Nếu Trung Quốc muốn xây dựng một ‘Synopsys bản địa’, họ cần đảm bảo kỹ sư phần mềm được trả lương cao, các công ty phần mềm có đủ tài chính để chấp nhận không sinh lời trong ba năm, và các doanh nghiệp EDA sẵn sàng chia sẻ dữ liệu để hình thành hệ sinh thái,” bà nhấn mạnh.
Khoáng sản chính
Hiện tại, Hoa Kỳ có thể nhập khẩu nhiều khoáng sản quan trọng hơn từ Trung Quốc, trong khi các công ty Trung Quốc tiếp tục được phép sử dụng phần mềm thiết kế chip (EDA) của Mỹ. Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng chưa rõ liệu thỏa thuận này có bền vững trong dài hạn, khi Washington vẫn đang theo đuổi chiến lược đa dạng hóa nguồn cung khoáng sản chiến lược.
Ấn Độ, Brazil và Úc đang nổi lên như những đối tác tiềm năng, có thể thay thế một phần vai trò của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu. Nếu thành công, các nước này có thể tạo áp lực cạnh tranh đáng kể lên các nhà cung cấp Trung Quốc.
Theo số liệu từ Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, trữ lượng khoáng sản chính của Trung Quốc hiện ở mức 44 triệu tấn, cao nhất thế giới. Brazil đứng thứ hai với 21 triệu tấn, tiếp theo là Ấn Độ (6,9 triệu tấn) và Úc (5,7 triệu tấn).
Tháng trước, chính phủ Brazil công bố kế hoạch đầu tư 1 tỷ USD vốn công để thúc đẩy loạt dự án khai thác khoáng sản chiến lược. Hiện quốc gia Nam Mỹ này có một mỏ đất hiếm đang hoạt động và dự kiến sẽ bổ sung thêm 2–3 mỏ nữa vào năm 2030.
Thỏa thuận thương mại gần đây giữa Mỹ và Trung Quốc mang lại một số nhượng bộ chiến lược cho cả hai bên, giúp tạm thời hạ nhiệt căng thẳng trong lĩnh vực công nghệ và chuỗi cung ứng khoáng sản. Tuy nhiên, triển vọng dài hạn vẫn còn nhiều bất định, khi Washington tiếp tục thúc đẩy chiến lược tách rời công nghệ và đa dạng hóa nguồn cung vật liệu quan trọng. Trong khi đó, Trung Quốc đang đối mặt với áp lực lớn trong việc tự chủ phần mềm thiết kế chip và củng cố hệ sinh thái bán dẫn nội địa. Cán cân công nghệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ còn tiếp tục là điểm nóng trong thời gian tới.
Thế Nguyễn
