Bán văn hóa
Việt Nam nằm ở vùng cận nhiệt đới với khí hậu nóng ẩm nên da thường ngăm vàng và chủ yếu là da dầu. Vì thế, làn da lì mịn luôn là lí tưởng khi các cô gái trang điểm trước đây. Nhưng với sức ảnh hưởng từ làn da căng bóng của nghệ sĩ Hàn Quốc, tiêu chuẩn vẻ đẹp của người Việt cũng dần xê dịch.
Lông mày ngang và ngắn, môi xí muội bóng phớt, lớp nền căng bóng, kẻ mắt dài mảnh thay vì lớp phấn mắt cầu kì,… – tất cả tạo thành phong cách trang điểm thời thượng được kiến tạo từ vẻ đẹp Hàn Quốc dù có nhiều điểm đi ngược lại với phong cách trang điểm phổ thông trước đây. Không chỉ trang điểm, trang phục, kiểu tóc cũng có sự ảnh hưởng lớn của đất nước này.
Việc du khách đến du lịch Hàn Quốc cũng có sự tác động không nhỏ của idol Kpop. Ước tính, mỗi năm có khoảng 800.000 người nước ngoài đến Hàn Quốc xem các chương trình biểu diễn của BTS kể từ khi nhóm nhạc này ra mắt vào năm 2013 sau đó kết hợp với du lịch.
Bán giấc mơ
Những ca sĩ idol của K-pop giành khoảng 2-5 năm làm thực tập sinh trước khi chính thức debut (ra mắt khán giả). Quãng thời gian thực tập này, những cô bé, cậu bé tuổi vị thành niên phải luyện tập các kĩ năng hát, nhảy, biểu diễn,…mỗi ngày. Điều kiện ăn ở, tập luyện không phải lúc nào cũng dễ chịu. G-dragon – thủ lĩnh nhóm nhạc huyền thoại Big Bang từng chia sẻ rằng anh và người bạn thân Tae Yang từng phải lau dọn công ty và chỉ có thể tập ở phòng tập vào buổi tối sau khi các tiền bối đã dùng xong. Còn Mino của Winner cũng có lần kể rằng anh cùng người bạn thân Pyo đã cùng nhau ở trong một căn phòng tầng hầm chật chội ẩm mốc trong quãng thời gian làm thực tập sinh.
Khi lên sân khấu, chúng ta lại thấy một hình ảnh hoàn toàn khác. Phía trước ánh đèn, các idol xuất hiện với vẻ ngoài long lanh từ những bộ đồ diễn cầu kì lấp lánh, khuôn mặt được trang điểm hoàn hảo không lộ một vết thâm, mái tóc được giữ nếp cầu kì đến các phụ kiện được chọn màu đồng bộ như khuyên tai, nhẫn, vòng cổ,… Ngoài ra, một số người còn can thiệp phẫu thuật thẩm mĩ để trở nên đẹp hơn. Với một vẻ ngoài hoàn hảo, ánh đèn tập trung vào họ, những ánh mắt hướng nhìn vào họ, và họ cất cao giọng hát, thực hiện vũ đạo đã luyện tập nhuần nhuyễn.
Khi idol nổi tiếng, họ xuất hiện nhiều hơn trên truyền hình, tổ chức concert, trở nên giàu có với những tin tức mua nhà, mua xe bạc tỉ hoặc được mời đến những buổi tiệc sang trọng chiếm trọn một trang báo.
Đó chính là cách mà giấc mơ được bán đi.
Được xinh đẹp, được chú ý, được ngưỡng mộ, được làm những điều mình thích và được sung túc về mặt vật chất – tất cả sẽ đạt được khi bạn luyện tập chăm chỉ. Cơ học hơn, tất cả sẽ đạt được khi bạn luyện tập chăm chỉ để làm idol. “Kết thúc có hậu” sau những tháng ngày vất vả không chỉ còn là cái kết trong cổ tích hay những lời răn dạy đạo lí đơn thuần nữa.
Nền công nghiệp idol của K-pop ngày càng nở rộ, các nhóm nhạc mới ra mắt nhiều như nấm sau mưa, các công ty từ to đến nhỏ, lớn mạnh hay vô dành đều có một lượng thực tập sinh dồi dào chờ debut là minh chứng của việc trở thành idol đang là mục tiêu, mơ ước của nhiều bạn trẻ. Thời gian gần đây, nhiều công ty đã tổ chức casting ở Việt Nam và nhận được sự quan tâm vô cùng lớn.
Dĩ nhiên, không phải ai cũng thấy cần thiết với một giấc mơ xa hoa. Và vì thế, nền công nghiệp idol còn bán những giấc mơ dịu dàng hơn. Trong thời gian hoạt động, các ca sĩ có người quản lí theo sát từng lịch trình, mạng xã hội cũng bị kiểm soát chặt chẽ. Tin tức hẹn hò là điều tối kị trong giới idol (nhất là idol dưới 5 năm hoạt động) vì chuyện hẹn hò của thần tượng chính là một giấc mơ của fan.
Việc hai thành viên cùng nhóm thân mật với nhau có thể được người hâm mộ ship (ghép cặp) như một cặp đôi, và họ cũng sẽ chăm chỉ có những hành động tình cảm với nhau hơn để chiều lòng fan. Người hâm mộ K-pop không lạ gì với fanfic, loại tiểu thuyết do fan viết dựa vào trí tưởng tượng của mình với nhân vật chính là những idol được gán ghép với nhau.
Hoặc fan có thể…tự ship mình với thần tượng. Trong những buổi kí tặng, việc những fan tỏ tình, tặng nhẫn đôi cho thần tượng hay thần tượng nhận làm “bạn trai” của fan là rất phổ biến. Cũng không phải ngẫu nhiên mà cộng đồng mạng luôn rỉ tai nhau rằng các cô gái fan K-pop rất khó để cưa đổ, bởi hình mẫu của họ là những idol được xây dựng quá hoàn hảo.
Bán vị thế
Đây chính là một loại quyền lực mềm mà Hàn Quốc có được từ làn sóng Hallyu. Điều này chính là nguyên nhân khiến cho nhiều quốc gia như Nhật Bản, Trung Quốc lo ngại và có những chính sách hạn chế K-pop thời gian gần đây.
Để hình dung rõ nhất về điều này, chúng ta hãy tham khảo trường hợp chương trình Produce X 101 mới đây của Mnet. Đây là chương trình sống còn nhằm tuyển chọn thực tập sinh từ các công ty khác nhau gửi tới để ra mắt nhóm nhạc gồm 11 thành viên hoạt động trong một khoảng thời gian định trước (với mùa vừa phát sóng là 5 năm). Nhà sản xuất của chương trình từng tuyên bố rằng họ có tham vọng đưa nhóm nhạc chinh phục những thành tích quốc tế chứ không chỉ dừng lại ở phạm vi trong nước. Quả thật, chương trình được phát sóng trên cả nền tảng Youtube lẫn Vlive thông qua Internet, dễ dàng tiếp cận khán giả quốc tế chứ không chỉ là một chương trình truyền hình trong nước.
Đáng nói là, việc bình chọn các thực tập sinh lọt vào vòng trong chỉ khả thi với khán giả quốc nội. Nhiều người hâm mộ quốc tế tỏ ra mỉa mai vì lẽ nhóm nhạc muốn chinh phục quốc tế nhưng lại không lắng nghe ý kiến của khán giả quốc tế. Nghe thì rất vô lý, nhưng kết quả họ trao lại thì vẫn thuyết phục.
Từ lâu, các nhóm nhạc Hàn Quốc vẫn được tạo ra theo tiêu chuẩn của người Hàn Quốc và chinh phục thế giới bằng sức hấp dẫn nguyên bản của mình. Người Hàn chưa từng có ý định tạo ra một nhóm nhạc dựa vào ý chí của cộng đồng ngoài nước. Dù xuất khẩu nhạc ra các nền tảng khác như Youtube, Apple music, Spotify nhưng thị trường nhạc số của Hàn vẫn rất phát triển với 7 bảng xếp hạng chính thức được tổng hợp trên Ichart, qua đó đánh giá các danh hiệu All-kill, Certificate All-kill hay Perfect All-kill. Và các fan quốc tế vẫn đổ tiền mua tài khoản tại Melon (trang nhạc số hàng đầu Hàn Quốc) để stream nhạc và đem về thành tích cho thần tượng.
Trong những cuộc gây chiến giữa các fandom, lá chắn mạnh mẽ nhất vẫn là idol có nổi tiếng ở Hàn hay không. Ví dụ như nhóm nhạc NCT của SM với cơ cấu mới lạ, hoạt động phủ rộng quốc tế nhưng thường xuyên đứng giữa hai luồng ý kiến: NCT nổi tiếng hay là quả “bom xịt”? Lúc này, việc NCT kém nổi ở Hàn nghiễm nhiên trở thành cái cớ để anti-fan chê bai, dè bỉu. Đúng vậy, ở đâu thì âu đấy. Idol xuất phát điểm từ Hàn thì việc được yêu thích ở Hàn là cần thiết. Nhưng từ bao giờ, tình cảm của nhóm người này lại trở thành thước đo cao hơn tình cảm của nhóm người khác?
Những người ít quan tâm đến K-pop hơn cũng có thể thấy trên Facebook có rất nhiều page dịch top comments (những bình luận hàng đầu, được nhiều người đồng tình bằng cách ấn like) từ những bài báo Hàn Quốc. Việc nở rộ của nhưng trang Facebook này thể hiện một lượng lớn khán giả rất quan tâm cộng đồng Hàn Quốc nghĩ gì, nói gì về thần tượng của mình. Trong những vụ bê bối của idol, không khó để thấy cộng đồng fan quốc tế kêu gọi đăng kí/đăng nhập tài khoản Naver (cổng thông tin lớn nhất Hàn Quốc) để like những bình luận tích cực, tìm kiếm những thông tin tích cực nhằm đẩy lùi những bình luận, thông tin xấu về idol. Một mặt, nó thể hiện tình yêu, sự hết lòng của fan với thần tượng; mặt khác, việc này thể hiện rằng việc người Hàn nói gì nghĩ gì đang chi phối sự quan tâm của một nhóm ngươi không nhỏ. Đây chính là vị thế và Kpop đem lại.
Quay trở lại trường hợp Produce X1. Việc Mnet chỉ cho người hâm mộ trong nước bình chọn phần nào thể hiện tư tưởng thượng tôn dân tộc, manh nha chứa đựng chủ nghĩa dân tộc. Việc quan tâm ý kiến của dư luận trong nước trước là hết sức bình thường, nhưng việc tuyên bố sẽ lấn sân quốc tế nhưng vẫn chỉ tiếp thu bình chọn từ trong nước thể hiện rằng với nhà đài, tiêu chuẩn của Hàn Quốc là đủ và vị thế của người hâm mộ nước ngoài rõ ràng là không được đánh giá cao.
Việc “xuất khẩu văn hóa” của Hàn Quốc vẫn luôn được ca ngợi là một nước đi thông minh của chính phủ nước này cũng như là niềm tự hào của xứ sở Kim chi. Tiếp thu sản phẩm của làn sóng Hallyu có thể đem đến nhiều lợi ích, góp phần tạo nên một thị trường giải trí lành mạnh hơn, nền nghệ thuật với lợi nhuận lớn hơn và nghiêm túc hơn. Tuy nhiên, việc tiếp thu luôn cần có chọn lọc, cần nhận thực rằng mình thực sự đang đón nhận điều gì và nên đón nhận đến đâu.
Đỗ Minh
