Seatimes – (ĐNA). Ngày 12/7/2025, hãng truyền thông Reuters (Mỹ) đăng tải bài viết “Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc cho biết, Trung Quốc và ASEAN sẽ trình Hiệp định thương mại tự do nâng cấp lên các nhà lãnh đạo vào tháng 10”. Theo bài báo, sau gần hai năm đàm phán, Trung Quốc và ASEAN đã hoàn tất phiên bản 3.0 của Hiệp định Thương mại Tự do, bao quát các lĩnh vực như kinh tế số, kinh tế xanh và chuỗi cung ứng. Cùng với đó, hai bên cũng đạt được một kế hoạch hành động 5 năm và cam kết đẩy nhanh tiến trình tham vấn Bộ quy tắc ứng xử Biển Đông, thể hiện nỗ lực định hình trật tự khu vực trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng phức tạp.
Hiệp định thương mại 3.0: Hướng tới các động lực tăng trưởng mới
Theo tuyên bố mới nhất từ Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị, Trung Quốc và ASEAN đã nhất trí trình bản nâng cấp của Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) lên các nhà lãnh đạo khu vực tại hội nghị cấp cao diễn ra vào tháng 10 tới.
Phiên bản 3.0 của FTA là thành quả sau quá trình đàm phán kéo dài từ tháng 11 năm 2022 và đã được hoàn tất vào tháng 5 năm 2025. Khác với các phiên bản trước tập trung chủ yếu vào thương mại hàng hóa và đầu tư truyền thống, phiên bản mới được thiết kế để phù hợp với xu thế phát triển kinh tế toàn cầu, trong đó ba trụ cột chính được nhấn mạnh là: kinh tế số, kinh tế xanh và kết nối chuỗi cung ứng.
Điểm đáng chú ý là việc mở rộng phạm vi hiệp định sang các lĩnh vực mới này không chỉ nhằm thích ứng với nhu cầu tăng trưởng bền vững, mà còn thể hiện tham vọng của Trung Quốc và ASEAN trong việc trở thành những trung tâm định hình tiêu chuẩn khu vực. Việc đề cập đến “kết nối chuỗi cung ứng” trong bối cảnh các căng thẳng địa chính trị và xung đột thương mại toàn cầu leo thang cũng cho thấy mối quan tâm sâu sắc của hai bên trong việc xây dựng mạng lưới kinh tế ổn định và độc lập hơn với các thị trường phương Tây.
Kế hoạch hành động 5 năm: Hướng tới một quan hệ đối tác chiến lược thực chất
Cùng với bản nâng cấp FTA, Trung Quốc và ASEAN cũng đã thông qua một kế hoạch hành động kéo dài 5 năm, theo đó sẽ cụ thể hóa hợp tác trong hơn 40 lĩnh vực – từ thương mại, đầu tư, giáo dục, giao lưu nhân dân đến công nghệ và an ninh.
Kế hoạch này không chỉ là một khung khổ chiến lược mà còn là công cụ vận hành cụ thể hóa mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện mà hai bên đã xây dựng từ nhiều năm qua. Đặc biệt trong bối cảnh các khối kinh tế lớn như Liên minh châu Âu (EU), Hoa Kỳ và Ấn Độ đang tăng cường hiện diện tại Đông Nam Á, kế hoạch hành động 5 năm là cách để Trung Quốc củng cố ảnh hưởng khu vực, trong khi ASEAN có thể tận dụng để thúc đẩy phát triển kinh tế và tiếp cận công nghệ mới.
Tiến trình COC trên Biển Đông: Tín hiệu tích cực giữa căng thẳng chồng lấn
Ngoài các nội dung kinh tế, ông Vương Nghị cũng cho biết hai bên đã tái khẳng định cam kết đẩy nhanh quá trình tham vấn nhằm hoàn tất Bộ quy tắc ứng xử (COC) trên Biển Đông vào năm 2026. Đây là một bước đi quan trọng trong bối cảnh tranh chấp hàng hải giữa Trung Quốc và một số quốc gia ASEAN như Việt Nam, Philippines và Malaysia vẫn diễn biến phức tạp.
Việc đạt được một bộ quy tắc ứng xử ràng buộc về pháp lý có thể giúp thiết lập nền tảng cho quản lý xung đột, giảm nguy cơ đối đầu và tăng cường lòng tin chiến lược giữa các bên. Tuy nhiên, giới quan sát cảnh báo rằng tiến trình này vẫn đối mặt nhiều thách thức, đặc biệt là sự khác biệt quan điểm giữa Trung Quốc – vốn muốn giữ tính linh hoạt và kiểm soát ảnh hưởng – và các quốc gia thành viên ASEAN, những bên muốn quy tắc này mang tính ràng buộc rõ ràng hơn.
Củng cố vai trò trung tâm của khu vực trong bức tranh địa chiến lược toàn cầu
Việc Trung Quốc và ASEAN hoàn tất phiên bản nâng cấp của Hiệp định Thương mại Tự do, cùng với việc thúc đẩy kế hoạch hành động toàn diện và cam kết về tiến trình COC, là minh chứng cho sự chuyển dịch trong chiến lược hợp tác khu vực.
Trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị gia tăng, từ sự hiện diện ngày càng rõ nét của Hoa Kỳ và các đồng minh tại Đông Nam Á, đến các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu, số hóa, và an ninh năng lượng, Trung Quốc và ASEAN đang chủ động tái định hình quan hệ đối tác theo hướng sâu sắc và toàn diện hơn.
Nếu thành công, những sáng kiến này không chỉ củng cố vai trò trung tâm của ASEAN trong kiến trúc khu vực mà còn giúp Trung Quốc duy trì ảnh hưởng trong một khu vực được xem là chiến lược bậc nhất thế giới. Dù vậy, chặng đường phía trước vẫn cần sự tin cậy, cam kết chính trị mạnh mẽ và khả năng điều phối hiệu quả từ cả hai phía.
Thế Nguyễn
