Seatimes – (ĐNA). Nga được cho là đang triển khai một chiến lược mùa đông mới nhằm làm tê liệt hạ tầng năng lượng của Ukraine. Các nhà quan sát cảnh báo kế hoạch này có thể dẫn tới một làn sóng người tị nạn mới tràn sang châu Âu, làm gia tăng áp lực lên các đồng minh phương Tây của Kyiv giữa lúc cuộc xung đột bước sang giai đoạn khốc liệt của mùa lạnh.
Khi mùa đông đến gần, tâm lý lo lắng lan rộng khắp Ukraine.
Ngày 28/10, “Liên minh những nước sẵn sàng hỗ trợ”, nhóm các đồng minh của Ukraine do Pháp và Anh dẫn đầu tuyên bố huy động nguồn lực đáng kể để giúp Kyiv duy trì hệ thống điện và sưởi ấm tại các đô thị lớn. Nỗ lực này liệu mang lại kết quả, khi mùa sưởi năm nay bắt đầu muộn hơn so với thông lệ.
Tuy nhiên, triển vọng về một mùa đông an toàn vẫn mong manh. Quân đội Nga tiếp tục tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine, với mục tiêu làm tê liệt mạng lưới điện và nguồn cung khí đốt đúng vào thời điểm thời tiết khắc nghiệt bắt đầu.
Trong lịch sử, mùa đông từng là “đồng minh” của Nga trong các cuộc chiến chống Napoleon và Hitler. Giờ đây, nó một lần nữa được xem như yếu tố chiến lược trong nỗ lực của Moscow nhằm gây sức ép không chỉ với Ukraine mà còn với cả châu Âu.
Tổng thống Nga Vladimir Putin hiện đã chuyển hướng cuộc chiến sang hệ thống năng lượng và hậu cần của Ukraine. Thoạt nhìn, chiến lược này dường như lặp lại các chiến dịch mùa đông trước, song lần này có sự thay đổi rõ rệt. Mục tiêu không chỉ nhằm trừng phạt Ukraine mà còn tạo ra sự bất ổn ở châu Âu thông qua những hệ lụy nhân đạo do cái lạnh và tình trạng mất điện gây ra.
Khi chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga bắt đầu vào cuối tháng 2/2022, hàng triệu người Ukraine đã rời bỏ đất nước, tạo nên làn sóng tị nạn lớn nhất ở châu Âu kể từ Thế chiến II. Nếu hệ thống năng lượng của Ukraine sụp đổ, một làn sóng di cư tương tự, thậm chí nghiêm trọng hơn có thể tái diễn. Giới quan sát cho rằng đây là một phần trong tính toán của Điện Kremlin: biến mùa đông thành công cụ gây sức ép chiến lược.
Bất chấp cam kết đoàn kết của phương Tây với Kyiv, một đợt di cư mới có thể gây xáo trộn nghiêm trọng cho châu Âu. Trong bối cảnh ngân sách viện trợ eo hẹp, các chính phủ châu Âu sẽ phải đối mặt không chỉ với gánh nặng kinh tế mà còn với bài toán đạo đức: giữa việc kiểm soát biên giới và tiếp nhận thêm những người dân Ukraine chạy trốn khỏi giá lạnh.
Hiện có khoảng năm triệu người tị nạn Ukraine đang sinh sống tại châu Âu, trong đó Đức và Ba Lan tiếp nhận số lượng lớn nhất, lần lượt khoảng 1,2 triệu và 900.000 người. Dù hai nước vẫn duy trì chính sách đón nhận rộng rãi, sự mệt mỏi vì chiến tranh đang dần lan rộng, khiến thái độ công chúng bắt đầu thay đổi.
Từ đầu năm nay, sau khi Kyiv nới lỏng quy định xuất cảnh cho nam giới trong độ tuổi nhập ngũ, gần 100.000 người Ukraine đã vượt biên sang Ba Lan, nhiều người tiếp tục di chuyển tới Đức. Dòng người này nhanh chóng trở thành tâm điểm tranh luận tại châu Âu, đặc biệt khi căng thẳng xã hội và áp lực tài chính gia tăng.
Một cuộc thăm dò hồi tháng 10 tại Đức cho thấy 62% người được hỏi ủng hộ việc trục xuất những nam giới Ukraine trong độ tuổi quân sự, trong khi 66% phản đối việc tiếp tục chi trả trợ cấp cho họ. Berlin đã chi khoảng 6 tỷ euro (6,9 tỷ USD) cho các chương trình hỗ trợ người tị nạn Ukraine trong năm ngoái, và chính phủ liên minh bảo thủ mới đang chịu sức ép cắt giảm ngân sách phúc lợi.
Tại Ba Lan, tâm lý tương tự cũng xuất hiện. Một khảo sát cuối năm ngoái ghi nhận chỉ 25% người dân có cái nhìn tích cực về người tị nạn Ukraine, trong khi 30% mang thái độ tiêu cực và 41% trung lập; hơn một nửa cho rằng mức hỗ trợ của chính phủ là quá cao. Các chuyên gia cho rằng xu hướng hoài nghi này có thể tiếp diễn khi chiến tranh kéo dài và nền kinh tế trong nước chịu sức ép.
Tại các quốc gia khác, nơi cộng đồng người Ukraine nhỏ hơn, thái độ hoài nghi cũng đang tăng lên. Ở Cộng hòa Séc, nơi có khoảng 380.000 người Ukraine sinh sống, 60% người dân tin rằng đất nước đã tiếp nhận vượt quá khả năng.
Tháng 6 vừa qua, Ủy ban châu Âu đã gia hạn quy chế bảo vệ tạm thời cho người Ukraine đến tháng 3/2027. Tuy nhiên, nỗi lo về một làn sóng tị nạn mới vẫn bao trùm khối EU, trong bối cảnh nhiều nước thành viên đang siết chặt chính sách di cư. Đức đã tái áp dụng kiểm soát biên giới với các quốc gia Schengen láng giềng cho đến năm 2026, trong khi Ba Lan đã ngừng cho phép nộp đơn xin tị nạn tại biên giới với Belarus.
Tổng thống Nga Vladimir Putin cùng đồng minh Belarus, Alexander Lukashenko, dường như hiểu rõ hiệu quả của chiến lược sử dụng người di cư làm công cụ gây sức ép đối với Liên minh châu Âu. Mô hình này từng được thử nghiệm vào năm 2021, khi Belarus tạo điều kiện cho hàng nghìn người xin tị nạn từ Trung Đông và châu Á di chuyển tới biên giới với Ba Lan, dẫn đến một cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng và nhiều trường hợp tử vong.
Giới phân tích lo ngại kịch bản tương tự có thể tái diễn trong mùa đông năm nay. Nếu hệ thống năng lượng của Ukraine sụp đổ, hàng trăm nghìn người có thể buộc phải rời bỏ nhà cửa, di chuyển về phía tây tới Ba Lan hoặc xuống phía nam sang Romania và Hungary. Trong bối cảnh chiến tranh vẫn tiếp diễn, nguy cơ hỗn loạn tại biên giới có thể gia tăng bởi các hành vi khiêu khích, hoạt động phá hoại hoặc sự xuất hiện của máy bay không người lái trong khu vực biên giới.
Liệu châu Âu đã sẵn sàng?
Tháng trước, Bộ trưởng Ngoại giao Ba Lan Radoslaw Sikorski cho biết, Warsaw sẽ hỗ trợ máy phát điện và nguồn cung điện dự phòng cho Ukraine. Tuy nhiên, câu hỏi lớn vẫn là: làm thế nào những nguồn hỗ trợ này có thể giúp giữ ấm cho hơn 30 triệu người dân vẫn bám trụ trong nước suốt mùa đông khắc nghiệt?
Tổng thống Vladimir Putin dường như đã biết câu trả lời. Đó là lý do quân đội Nga tiếp tục tập trung không kích các nhà máy điện, kho chứa khí đốt và nút giao vận tải, không chỉ nhằm làm tê liệt hạ tầng năng lượng, mà còn để buộc hàng triệu dân thường rời bỏ nhà cửa. Trong chiến lược này, nỗi sợ hãi và hoảng loạn đã trở thành một phần của vũ khí.
Giới phân tích nhận định rằng mùa đông năm nay có thể đánh dấu giới hạn của sự đoàn kết mà các đồng minh “sẵn lòng” của Kyiv có thể duy trì. Khi nhiệt độ giảm sâu, châu Âu sẽ phải đối mặt với bài kiểm tra thực sự, không chỉ về năng lực hỗ trợ vật chất, mà còn về sức bền chính trị và tinh thần đoàn kết trong một cuộc chiến kéo dài hơn dự kiến.
Khi mùa đông bao trùm Ukraine, cuộc chiến không chỉ diễn ra trên chiến trường mà còn trong từng ngôi nhà thiếu điện, từng toa tàu chở người di tản và từng quyết định chính trị ở các thủ đô châu Âu. Nga dường như đặt cược vào sức chịu đựng của phương Tây, tin rằng thời tiết và mệt mỏi có thể làm suy yếu ý chí hỗ trợ Ukraine. Mùa đông này, giữa giá lạnh và bóng tối, châu Âu sẽ phải chứng minh r,ằng sức bền của dân chủ không được đo bằng nhiệt độ, mà bằng khả năng đứng vững trước nỗi sợ hãi.
Hiền Nguyễn
