Seatimes – (ĐNA). Ngày 8/7/2025, báo Asia Times đăng tải bài viết cho biết, Hoa Kỳ đang lên kế hoạch siết chặt quy định xuất khẩu các loại chip trí tuệ nhân tạo (AI) tiên tiến của hãng Nvidia sang Malaysia và Thái Lan. Động thái này nhằm ngăn chặn các công ty Trung Quốc tiếp cận những bộ xử lý mạnh để huấn luyện mô hình AI, trong bối cảnh sau khi Singapore hạn chế tái xuất khẩu chip AI, nhiều kỹ sư Trung Quốc đã chuyển dữ liệu sang Malaysia để tiếp tục đào tạo AI.
Hoa Kỳ xem xét quy định mới về xuất khẩu chip AI: Động thái siết chặt trước nguy cơ rò rỉ công nghệ sang Trung Quốc
Theo báo cáo của Bloomberg, Bộ Thương mại Hoa Kỳ đang soạn thảo một quy định xuất khẩu mới nhằm kiểm soát chặt chẽ việc chuyển giao các bộ xử lý đồ họa phục vụ trí tuệ nhân tạo (GPU AI) sang Malaysia và Thái Lan. Dự thảo ban đầu yêu cầu tất cả các công ty phải xin giấy phép trước khi xuất khẩu GPU đến hai quốc gia Đông Nam Á này, những điểm đến đang nổi lên như các trung tâm đào tạo AI thay thế cho Trung Quốc.
Báo cáo, dẫn lời các nguồn tin am hiểu nội dung, cho biết quy định vẫn đang được hoàn thiện và có thể điều chỉnh trước khi ban hành chính thức. Tuy nhiên, một trong những ưu tiên được đề cập là đảm bảo quy định không gây gián đoạn chuỗi cung ứng trong khu vực, đặc biệt trong bối cảnh Đông Nam Á ngày càng đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực công nghệ toàn cầu.
Động thái này được đưa ra trong bối cảnh ngày càng xuất hiện nhiều lo ngại rằng các công ty Trung Quốc, như DeepSeek, đã tìm cách lách các biện pháp hạn chế của Mỹ thông qua việc sử dụng các công ty vỏ bọc tại Đông Nam Á để tiếp cận những chip cao cấp như Nvidia H100, loại chip hiện bị cấm xuất khẩu trực tiếp sang Trung Quốc theo các quy định kiểm soát công nghệ của Washington. Theo một quan chức giấu tên thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ, Trung Quốc đang tích cực tìm cách “chuyển hướng” luồng công nghệ nhằm phục vụ phát triển AI trong nước, bất chấp các rào cản pháp lý.
Các chuyên gia đánh giá rằng nếu được ban hành, quy định mới có thể mở rộng phạm vi của các biện pháp kiểm soát công nghệ hiện tại, đồng thời thể hiện rõ nỗ lực của Hoa Kỳ trong việc bảo vệ các công nghệ chiến lược khỏi nguy cơ bị khai thác ngoài mục đích thương mại. Đồng thời, nó cũng đặt ra thách thức đối với các quốc gia Đông Nam Á trong việc cân bằng giữa phát triển công nghệ và tuân thủ các quy định kiểm soát xuất khẩu ngày càng chặt chẽ từ các đối tác lớn như Mỹ.
Tách rời chiến lược: Mỹ nới lỏng cục bộ nhưng không rút lui khỏi cuộc cạnh tranh công nghệ với Trung Quốc
Dù gần đây có dấu hiệu “hạ nhiệt” trong căng thẳng thương mại Mỹ – Trung, các động thái từ Washington cho thấy chiến lược tách rời công nghệ khỏi Bắc Kinh vẫn đang được đẩy mạnh một cách có chọn lọc và có tính toán. Theo các báo cáo từ cuối tháng 6, Hoa Kỳ đã bắt đầu nới lỏng kiểm soát xuất khẩu đối với một số lĩnh vực như phần mềm thiết kế tự động hóa điện tử (EDA), linh kiện động cơ dùng trong máy bay C919 của Trung Quốc và sản phẩm etan. Đáp lại, Trung Quốc cũng đã thực hiện một số điều chỉnh trong kiểm soát xuất khẩu khoáng sản chiến lược – nguồn nguyên liệu quan trọng đối với ngành công nghiệp công nghệ cao của Hoa Kỳ.
Tuy nhiên, các nhà quan sát lưu ý rằng đây không phải là dấu hiệu cho thấy Washington sẽ rút lại chiến lược “tách rời” (decoupling) khỏi chuỗi cung ứng công nghệ của Trung Quốc. Ngược lại, các biện pháp kiểm soát đang được tinh chỉnh để nhắm vào các lĩnh vực trọng yếu, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo.
Minh chứng rõ ràng là phát biểu của Bộ trưởng Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia, Tengku Zafrul Aziz, được Financial Times trích dẫn ngày 23/3, trong đó cho biết Hoa Kỳ đã chính thức đề nghị chính phủ Malaysia giám sát chặt chẽ các lô hàng chip AI của Nvidia nhập khẩu vào nước này. Động thái này cho thấy Washington đang tiếp tục tìm cách ngăn chặn khả năng công nghệ Mỹ rơi vào tay các công ty Trung Quốc thông qua các tuyến đường gián tiếp như Đông Nam Á.
Theo giới phân tích, “tách rời có chọn lọc” sẽ tiếp tục là xu hướng chủ đạo trong chính sách công nghệ của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc. Điều này phản ánh sự dịch chuyển từ đối đầu toàn diện sang kiểm soát mục tiêu – trong đó các công nghệ có giá trị chiến lược như AI, bán dẫn hay các vật liệu tiên tiến vẫn là trung tâm của cuộc cạnh tranh.
Malaysia siết kiểm soát trung tâm dữ liệu giữa lo ngại chip AI bị tuồn sang Trung Quốc
Trước sức ép ngày càng gia tăng từ phía Hoa Kỳ, chính phủ Malaysia đã có bước đi quyết đoán nhằm thắt chặt quản lý ngành công nghiệp trung tâm dữ liệu đang phát triển nhanh chóng trong nước. Bộ trưởng Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia, ông Tengku Zafrul Aziz, cho biết ông đã cùng Bộ trưởng Kỹ thuật số Gobind Singh Deo thành lập một lực lượng đặc nhiệm nhằm tăng cường giám sát việc triển khai và vận hành máy chủ tại các trung tâm dữ liệu.
“Họ muốn chúng tôi đảm bảo rằng các máy chủ sẽ được chuyển đến đúng trung tâm dữ liệu như đã khai báo, chứ không bất ngờ bị chuyển sang tàu khác,” ông Zafrul nói, ám chỉ yêu cầu của phía Hoa Kỳ trong việc kiểm soát chặt chẽ hơn quá trình phân phối chip AI, đặc biệt là các bộ xử lý cao cấp của Nvidia.
Lời kêu gọi điều tra người dùng cuối của các chip AI Nvidia tại Malaysia được đưa ra không lâu sau vụ việc chấn động tại Singapore. Vào tháng 2/2025, ba người đàn ông – bao gồm hai công dân Singapore và một người Trung Quốc – đã bị buộc tội liên quan đến việc vận chuyển trái phép các máy chủ chứa chip AI cao cấp của Nvidia đến DeepSeek, một công ty AI của Trung Quốc. Tổng giá trị lô chip liên quan được truyền thông ước tính lên tới 390 triệu USD.
Các bị cáo bị cáo buộc chuyển hàng từ Singapore sang Malaysia, với nghi vấn rằng đây chỉ là điểm trung chuyển trước khi các lô chip tiếp tục được chuyển đến Trung Quốc – vi phạm lệnh cấm xuất khẩu chip AI của Mỹ. Nếu bị kết án, họ có thể đối mặt với mức án tù lên tới 20 năm, phạt tiền hoặc cả hai.
Diễn biến mới này càng cho thấy Mỹ đang mở rộng phạm vi giám sát nhằm ngăn chặn các công ty Trung Quốc tiếp cận công nghệ AI tiên tiến thông qua những “kẽ hở” trong chuỗi cung ứng toàn cầu – đặc biệt là tại các quốc gia Đông Nam Á như Malaysia, nơi đang nổi lên như một trung tâm dữ liệu và sản xuất công nghệ quan trọng trong khu vực.
Mỹ siết kiểm soát chip AI, Trung Quốc tìm lối đi qua điện toán đám mây ở Malaysia
Trong một bước đi cứng rắn mới nhằm hạn chế khả năng Trung Quốc tiếp cận công nghệ AI tiên tiến, Cục Công nghiệp và An ninh (BIS) thuộc Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã công bố ba hướng dẫn mới vào ngày 13/5, thay thế quy định phổ biến AI trước đó dưới thời chính quyền Biden. Các hướng dẫn mới cấm việc sử dụng chip Ascend của Trung Quốc, cũng như việc triển khai hoặc tái xuất chip cao cấp của Mỹ để hỗ trợ các công ty Trung Quốc trong đào tạo mô hình trí tuệ nhân tạo.
Theo quy định mới, các nhà xuất khẩu, tái xuất khẩu hoặc chuyển nhượng chip AI của Mỹ sẽ phải xin giấy phép nếu họ biết rằng khách hàng của mình đang sử dụng những bộ xử lý đó để huấn luyện mô hình AI cho – hoặc thay mặt – các tổ chức có trụ sở tại các quốc gia bị Mỹ cấm vận vũ khí, bao gồm Trung Quốc và Ma Cao. Điều này mở rộng phạm vi giám sát không chỉ đối với chip, mà còn đối với mục đích và mối quan hệ sử dụng cuối cùng.
Tuy nhiên, một báo cáo từ Wall Street Journal ngày 12/6 chỉ ra rằng Trung Quốc đang khéo léo khai thác các lỗ hổng trong mạng lưới kiểm soát của Mỹ. Theo đó, bốn kỹ sư công nghệ người Trung Quốc đã bay từ Bắc Kinh đến Kuala Lumpur mang theo tổng cộng 60 ổ cứng, mỗi ổ chứa 80 terabyte dữ liệu, tương đương 4,8 petabyte – một khối lượng dữ liệu đủ để huấn luyện nhiều mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) như ChatGPT.
Sau khi đến Malaysia, các kỹ sư này thuê 300 máy chủ Nvidia tại một trung tâm dữ liệu địa phương để xử lý dữ liệu huấn luyện. Điều đáng chú ý là, trong khi các lệnh cấm của Mỹ tập trung mạnh vào việc kiểm soát phần cứng vật lý, chúng lại chưa thể kiểm soát triệt để việc sử dụng điện toán đám mây – một điểm yếu đang bị các công ty Trung Quốc tận dụng để né tránh lệnh cấm.
Các chuyên gia cảnh báo rằng cuộc đua công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc đang ngày càng đi vào chiều sâu, không chỉ xoay quanh thiết bị mà còn bao gồm cả dòng dữ liệu, hạ tầng tính toán, và hình thức triển khai. Trong bối cảnh đó, các quốc gia như Malaysia đang nổi lên như điểm nóng địa chính trị mới – nơi mà chính sách công nghệ và cạnh tranh chiến lược toàn cầu đang đan xen ngày càng phức tạp.
Malaysia bị Trung Quốc chỉ trích sau động thái hợp tác thầm lặng với Hoa Kỳ trong kiểm soát xuất khẩu chip AI
Quyết định gần đây của Malaysia – quốc gia vừa gia nhập nhóm BRICS do Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi dẫn đầu – đang gây tranh cãi sau khi có thông tin cho rằng nước này đã bí mật hợp tác với Hoa Kỳ nhằm bịt lỗ hổng trong hệ thống kiểm soát xuất khẩu chip AI. Một chuyên gia viết bài tại Hà Nam (Trung Quốc) cho rằng Malaysia đã “mách lẻo” Washington về các hành vi khả nghi liên quan đến việc sử dụng chip AI, từ đó khiến Trung Quốc phải nâng cao cảnh giác.
“Malaysia đã thực hiện một bước đi nguy hiểm,” chuyên gia này nhận định, đồng thời cảnh báo rằng hành động của Kuala Lumpur có thể trở thành tiền lệ để các quốc gia Đông Nam Á khác “đâm sau lưng” Trung Quốc trong cuộc cạnh tranh công nghệ đang diễn ra. Ông nhấn mạnh rằng Trung Quốc đã ban hành Luật chống trừng phạt nước ngoài, theo đó bất kỳ công ty hay quốc gia nào hỗ trợ Hoa Kỳ trong việc đàn áp doanh nghiệp Trung Quốc đều có thể bị Bắc Kinh áp dụng biện pháp trả đũa.
Trên Guancha.cn, chuyên gia Ruan Jiaqi tiếp tục lên án Washington, cáo buộc Hoa Kỳ mở rộng ảnh hưởng sang Malaysia và Thái Lan thông qua các biện pháp kiểm soát công nghệ, bất chấp việc chính quyền Trump đã bãi bỏ “Quy tắc phổ biến AI” do chính quyền Biden ban hành vào tháng 5/2025. “Bàn tay đen của Hoa Kỳ vẫn chưa rút khỏi khu vực,” ông Ruan viết, “khi họ tiếp tục duy trì các biện pháp hạn chế chip từ năm 2022, liên tục tăng cường kiểm soát và đẩy mạnh các biện pháp giám sát thị trường thông qua sáng kiến được triển khai từ năm 2023.”
Tuyên bố của Ruan lặp lại lập trường cứng rắn từ Bộ Ngoại giao Trung Quốc, vốn từng nhiều lần lên án các nỗ lực của Hoa Kỳ trong việc “chính trị hóa” thương mại và công nghệ. “Washington đang sử dụng vấn đề an ninh như một cái cớ để áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu, gây sức ép buộc các quốc gia khác phải ngừng hỗ trợ ngành bán dẫn của Trung Quốc,” người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố. “Những hành động như vậy không chỉ làm tổn hại chuỗi cung ứng toàn cầu, mà cuối cùng sẽ phản tác dụng – gây hại cho chính Hoa Kỳ và các quốc gia đồng minh của họ.”
Tình hình hiện tại cho thấy sự gia tăng cạnh tranh chiến lược giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ không chỉ còn giới hạn trong hai quốc gia, mà đang lan rộng sang các nước thứ ba – đặc biệt là ở Đông Nam Á – nơi vai trò địa chính trị và hạ tầng công nghệ đang ngày càng trở nên quan trọng trong cuộc đua AI toàn cầu.
Diễn biến mới giữa Malaysia, Hoa Kỳ và Trung Quốc phản ánh sự phức tạp ngày càng lớn trong cuộc cạnh tranh công nghệ toàn cầu, nơi mà các quốc gia Đông Nam Á không còn là những quan sát viên trung lập mà đang trở thành các “điểm nóng” chiến lược. Quyết định hợp tác âm thầm với Washington có thể giúp Malaysia nâng cao uy tín với các đối tác phương Tây, nhưng đồng thời cũng đặt nước này vào thế nhạy cảm trước phản ứng gay gắt từ Bắc Kinh.
Khi các biện pháp kiểm soát công nghệ ngày càng được mở rộng và chính trị hóa, không quốc gia nào có thể đứng ngoài cuộc. Malaysia – và các nước trong khu vực – sẽ phải khéo léo cân bằng giữa lợi ích kinh tế, áp lực địa chính trị và vị thế chiến lược để tránh trở thành con cờ trong cuộc chơi giữa các cường quốc. Trong bối cảnh đó, mỗi bước đi sẽ không chỉ mang ý nghĩa thương mại, mà còn là một lựa chọn về chiến lược dài hạn.
Thế Nguyễn
