Seatimes – (ĐNA).Quảng Nam, vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi hội tụ của chiều sâu văn hóa, truyền thống cách mạng kiên trung và tiềm năng phát triển phong phú. Từ ngày tái lập tỉnh vào năm 1997 đến nay đã tròn 28 năm, một hành trình không quá dài trong lịch sử nhưng lại đủ để chứng kiến những bước chuyển mình mạnh mẽ và bền vững của một vùng đất từng chìm trong nghèo khó, vươn lên trở thành điểm sáng phát triển của khu vực miền Trung.
Ngày trở về: Tái lập tỉnh và bài toán mang tên “khởi đầu”
Ngày 1/1/1997, Quảng Nam chính thức tái lập tỉnh sau khi tách ra từ tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng. Khi ấy, Quảng Nam là một trong những địa phương nghèo nhất cả nước. Hạ tầng yếu kém, tỷ lệ hộ nghèo lên tới gần 30%, ngân sách địa phương chủ yếu trông chờ vào sự hỗ trợ từ trung ương. Bộ máy hành chính chưa hoàn thiện, nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu, quy hoạch phát triển chưa rõ ràng.
Nhiều người từng hoài nghi: Quảng Nam sẽ đi đâu về đâu khi “chia tay” Đà Nẵng, trung tâm kinh tế lớn và là đầu tàu khu vực? Nhưng vượt qua tất cả, từ trong gian khó, ý chí vươn lên đã trở thành ngọn lửa âm ỉ cháy trong lòng người dân xứ Quảng.
Một hướng đi đúng: Công nghiệp, du lịch, dịch vụ và nông thôn mới
Ngay từ những năm đầu sau tái lập, tỉnh Quảng Nam đã lựa chọn chiến lược phát triển dựa trên thế mạnh nội lực và điều kiện tự nhiên – xã hội. Công nghiệp và du lịch được xác định là hai mũi đột phá, bên cạnh việc phát triển nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới.
Bứt phá từ công nghiệp hóa, hiện đại hóa
Điểm nhấn mang tính quyết định chính là sự ra đời của Khu Kinh tế mở Chu Lai vào năm 2003 – khu kinh tế mở đầu tiên của cả nước. Với chính sách thông thoáng, cơ chế đặc thù và định hướng phát triển công nghiệp ô tô, hàng không, logistics, Chu Lai từng bước thu hút nhiều tập đoàn lớn như THACO, Vingroup, Vinamilk, Suntory PepsiCo…
Từ một vùng cát trắng hoang sơ của huyện Núi Thành, Chu Lai đã biến thành một trung tâm công nghiệp đô thị, dịch vụ quy mô lớn. Tỉnh cũng đầu tư xây dựng và mở rộng các khu công nghiệp khác như Điện Nam – Điện Ngọc, Tam Thăng, Đông Quế Sơn… đóng góp tích cực cho ngân sách, giải quyết việc làm cho hàng chục nghìn lao động.
Du lịch, “mỏ vàng mềm” của xứ Quảng
Với Hội An, di sản văn hóa thế giới, Mỹ Sơn thánh địa của văn hóa Chăm Pa, cùng bãi biển Cửa Đại, An Bàng và thiên nhiên rừng núi nguyên sinh của Trà My, Đông Giang…, Quảng Nam nhanh chóng xác lập vị thế là điểm đến hàng đầu của khu vực.
Nhiều năm liền, Hội An được bình chọn là “Thành phố du lịch quyến rũ nhất thế giới” bởi các tạp chí danh tiếng như Travel + Leisure, CNN Travel. Sự phát triển du lịch đã kéo theo dịch vụ, lưu trú, ẩm thực và làng nghề truyền thống vươn lên, tạo sinh kế cho hàng vạn người dân.
Xây dựng nông thôn mới, hướng đi toàn dân
Song hành với đô thị hóa là một chương trình dài hơi: xây dựng nông thôn mới. Tỉnh Quảng Nam đã huy động cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân chung tay xây dựng hàng trăm xã đạt chuẩn, nhiều huyện về đích nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu như Duy Xuyên, Thăng Bình, Đại Lộc, Quế Sơn…
Hạ tầng giao thông nông thôn, điện, nước, trường, trạm được đầu tư đồng bộ. Đời sống vật chất và tinh thần của người dân khu vực nông thôn được cải thiện rõ rệt, giảm dần khoảng cách phát triển giữa vùng thấp và vùng cao.
Thành quả sau 28 năm, những con số biết nói
GRDP toàn tỉnh năm 2024 đạt trên 105.000 tỷ đồng, tăng gấp hơn 30 lần so với năm đầu tái lập.
Thu ngân sách nhà nước năm 2024 vượt mốc 25.000 tỷ đồng, đứng thứ 2 khu vực miền Trung (sau Đà Nẵng).
Tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 3,1%, đặc biệt vùng dân tộc thiểu số có nhiều mô hình giảm nghèo hiệu quả.
Hệ thống giao thông, đặc biệt là Quốc lộ 1A, đường ven biển 129, đường Hồ Chí Minh, cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi, sân bay Chu Lai… ngày càng hoàn chỉnh, tạo động lực cho phát triển kinh tế – xã hội.
Từ bản sắc đến bản lĩnh: Quảng Nam khẳng định vị thế
Không chỉ là những con số tăng trưởng, điều làm nên sức bật của Quảng Nam chính là bản lĩnh kiên cường, tinh thần vượt khó và lòng yêu quê hương sâu sắc của người dân xứ Quảng.
Quảng Nam vẫn giữ được cho mình bản sắc văn hóa truyền thống trong quá trình phát triển hiện đại. Lễ hội, làng nghề, kiến trúc cổ, các giá trị văn hóa phi vật thể được quan tâm bảo tồn và phát huy. Đây cũng là tỉnh đầu tiên xây dựng thành công “Đề án phát triển kinh tế đêm” gắn với du lịch bền vững tại Hội An và các địa phương khác.
Tỉnh cũng chú trọng chuyển đổi số, cải cách hành chính và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Hệ thống giáo dục, y tế được đầu tư đồng bộ; các trung tâm y tế huyện, bệnh viện tỉnh được nâng cấp hiện đại.
Quảng Nam hiện đang triển khai Quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021–2030 với tầm nhìn đến năm 2050, xác định rõ các vùng động lực phát triển: vùng đồng bằng ven biển phía bắc (Điện Bàn – Hội An – Duy Xuyên), trung tâm công nghiệp phía nam (Tam Kỳ – Núi Thành – Chu Lai), vùng miền núi phía tây phát triển nông – lâm nghiệp, dược liệu và du lịch sinh thái cộng đồng.
Mục tiêu đặt ra là tăng trưởng xanh, phát triển bao trùm, nâng cao chất lượng cuộc sống, bảo vệ môi trường và phát huy giá trị di sản. Quảng Nam sẽ tiếp tục là “cửa ngõ phía nam của vùng kinh tế trọng điểm miền Trung”, giữ vai trò cầu nối chiến lược giữa các tỉnh Tây Nguyên và vùng duyên hải miền Trung.
28 năm, một chặng đường không chỉ là phát triển, mà còn là khẳng định giá trị
Từ một tỉnh nghèo, Quảng Nam đã trở thành một biểu tượng về tinh thần tự lực, tự cường, biết vượt qua nghịch cảnh để vươn lên bằng chính nội lực, bằng bản sắc và trí tuệ con người xứ Quảng.
28 năm, một hành trình gian nan nhưng vinh quang. Một con đường đi lên đầy bản lĩnh và hy vọng và chặng đường phía trước, chắc chắn, Quảng Nam sẽ còn đi xa hơn thế nữa.
Quảng Nam, khép lại một hành trình, bắt đầu một giai đoạn mới: Sáp nhập vào thành phố Đà Nẵng
Ngày 1/1/2025, tỉnh Quảng Nam chính thức sáp nhập vào thành phố Đà Nẵng theo Nghị quyết mới của Quốc hội, khép lại hành trình 28 năm phát triển độc lập kể từ ngày tái lập năm 1997. Một quyết định lớn, một sự kiện đặc biệt, đánh dấu bước ngoặt trong chiến lược phát triển vùng trọng điểm kinh tế miền Trung.
Từ chia tách đến tái hợp: Một chu kỳ lịch sử khép tròn
Năm 1997, tỉnh Quảng Nam được tái lập sau khi chia tách khỏi Quảng Nam – Đà Nẵng. Từ đó đến nay, hai địa phương vừa là láng giềng, vừa là đối tác chiến lược trong phát triển kinh tế – xã hội. Cùng sử dụng một sân bay, chung nguồn nước, kết nối hạ tầng hai địa phương đã nhiều lần bàn đến việc hợp tác sâu rộng, thậm chí hướng đến mô hình phát triển vùng tích hợp.
Tuy nhiên, với quyết định mới, hành trình song song đã khép lại. Quảng Nam chính thức trở thành một phần của Đà Nẵng mở rộng, không chỉ về địa giới hành chính mà còn là sự hòa nhập về chiến lược phát triển, quản lý và bản sắc vùng.
Những Dấu ấn Quảng Nam không thể phai mờ
Dù cái tên “tỉnh Quảng Nam” có thể không còn tồn tại trên bản đồ hành chính, nhưng những gì Quảng Nam để lại thì không dễ bị xóa nhòa:
Hội An vẫn sẽ là Hội An, biểu tượng của di sản, của hòa bình và của nghệ thuật sống chậm.
Chu Lai, Tam Kỳ, Trà My sẽ tiếp tục phát triển với vai trò trung tâm công nghiệp, logistics và dược liệu của vùng.
Người xứ Quảng với chất giọng đặc trưng, tính cách kiên cường và trí tuệ linh hoạt vẫn là nét riêng không thể hòa tan.
Sáp nhập không có nghĩa là tan biến. Ngược lại, đây có thể là cơ hội để giá trị xứ Quảng được lan tỏa, được bảo tồn trong một khung phát triển mới, lớn hơn, năng động hơn và đồng bộ hơn.
Lý do và kỳ vọng của cuộc sáp nhập
Quyết định sáp nhập được đặt trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh cải cách hành chính, tinh gọn bộ máy và phát triển vùng đô thị lớn. Việc sáp nhập Quảng Nam và Đà Nẵng được kỳ vọng mang lại:
Hệ thống hạ tầng đồng bộ: Thay vì chia tách về quy hoạch, các tuyến đường, cảng biển, sân bay, điện, nước, giáo dục, y tế có thể được phối hợp tổng thể.
Tối ưu nguồn lực: Hạn chế tình trạng đầu tư chồng chéo, cạnh tranh thu hút đầu tư giữa hai địa phương giáp ranh.
Thành phố trung tâm miền Trung: Đà Nẵng mở rộng sẽ có quy mô dân số gần 3 triệu người, diện tích gấp đôi hiện tại, đủ điều kiện vươn lên thành đại đô thị cấp quốc gia.
Nỗi niềm xứ Quảng, những hoài niệm còn đọng lại
Với nhiều người dân Quảng Nam, việc “trở về” với Đà Nẵng không chỉ là thay đổi địa giới, đó còn là sự chia tay với một danh xưng đã gắn bó 28 năm: “quê tôi ở Quảng Nam”.
Sẽ có người tiếc nuối. Bởi cái tên ấy không chỉ là địa danh, mà là bản sắc, là ký ức của một thế hệ đã chứng kiến Quảng Nam đi lên từ gian khó. Là những người cán bộ tỉnh đầu tiên năm 1997, những công nhân xây dựng Chu Lai từ ngày đầu tiên, những người nông dân Duy Xuyên, Thăng Bình trồng lúa gánh nước, nay thành cư dân vùng đô thị mới.
Nhưng cũng sẽ có niềm hy vọng. Bởi chính trong mô hình mới, người Quảng sẽ có thêm cơ hội để khẳng định mình, để không chỉ là “một phần của Đà Nẵng” mà là linh hồn của một Đà Nẵng mới, giàu bản sắc và vững bước.
Tạm biệt tên gọi, không tạm biệt tinh thần
Tên gọi “Quảng Nam” có thể mất đi trong hệ thống hành chính, nhưng không bao giờ mất trong lòng người dân. Bởi Quảng Nam là nơi có:
Những câu hát bài chòi giữa mùa trăng tròn. Những phiên chợ Hội An cổ kính. Những mái nhà rêu phong ở Tam Kỳ, Duy Xuyên và hơn hết, là những con người mang trong mình chất “Quảng”, mộc mạc, thật thà, nhưng quyết liệt và không bao giờ lùi bước.
Một chương khép lại, một chương mở ra
28 năm Quảng Nam đi một con đường riêng, nay con đường ấy hợp lưu cùng Đà Nẵng. Không phải là dấu chấm hết, mà là dấu gạch nối cho một hành trình lớn hơn. Lịch sử đôi khi xoay vòng nhưng giá trị thì mãi trường tồn. Và trong trái tim mỗi người dân xứ Quảng, quê hương vẫn ở đó, bình dị, nghĩa tình và đáng tự hào.
Trong bài phát biểu đầy cảm xúc tối 25/6/2025, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam, tân Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng (mới) Lương Nguyễn Minh Triết đã gửi lời tri ân sâu sắc đến toàn thể Nhân dân Quảng Nam. Ông khẳng định, từ ngày 1/7 tới, thực hiện chủ trương của Trung ương và Quốc hội, tỉnh Quảng Nam sẽ hoàn thành trọng trách lịch sử của mình, chính thức sáp nhập trở lại với Đà Nẵng sau 28 năm chia tách, hình thành mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
Sự kiện đánh dấu bước ngoặt lớn trong tiến trình sắp xếp đơn vị hành chính, mở ra một không gian phát triển mới rộng lớn hơn, giàu tiềm năng hơn. Với danh xưng mới, thành phố Đà Nẵng, vùng đất Quảng Nam-Đà Nẵng được kỳ vọng sẽ trở thành cực tăng trưởng năng động, có sức lan tỏa mạnh trong khu vực và cả nước.
“Khoảnh khắc chuyển giao thiêng liêng này, khiến mỗi người không khỏi xúc động, bồi hồi và lưu luyến khi nhắc đến tên gọi Quảng Nam, vùng đất “ngũ phụng tề phi”, “địa linh nhân kiệt” với hơn 550 năm lịch sử. Tên gọi ấy không chỉ là di sản, ký ức, mà còn là biểu tượng thiêng liêng, lời nhắc nhở sâu sắc đối với thế hệ hôm nay và mai sau: “Chớ quên đất này”.
Bước vào kỷ nguyên phát triển mới, những giá trị lịch sử, văn hóa, kinh tế và du lịch của Quảng Nam sẽ được khơi dậy và phát huy mạnh mẽ. Sự hợp lực giữa hai vùng Đông – Tây sẽ giúp thu hẹp khoảng cách, tạo xung lực mới để phát triển toàn diện, bền vững.
Mang theo hành trang là 28 năm thành tựu to lớn, Quảng Nam nay vững tin bước vào chặng đường mới với khát vọng vươn xa, cùng quyết tâm hành động mạnh mẽ, mở ra một chương mới cho vùng đất xứ Quảng đầy triển vọng, đột phá và tự hào”, tân Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng Lương Nguyễn Minh Triết chia sẻ.
Thế Nguyễn
