Ngày nay, 90% trà hoa vàng trên thế giới chỉ sinh trưởng ở những ngọn đồi thấp, cao khoảng 100-200m. Đặc biệt, giống trà hoa vàng chủ yếu xuất hiện ở Việt Nam và Trung Quốc. Hiện nay, trà hoa vàng bị đe dọa do mất môi trường sống cũng như việc thu lượm cây giống ồ ạt khiến môi trường sinh thái của loài cây này bị ảnh hưởng.
Dược liệu quý đứng trước nguy cơ biến mất
Nhận thức đuợc giá trị của trà hoa vàng, tại Trung Quốc đã xây dựng Vườn Camellia Quốc tế; trồng nhân tạo vùng trà hoa vàng nguyên liệu rộng hàng chục hécta; nghiên cứu thành công các chế phẩm và sản xuất, xuất khẩu hàng loạt dược liệu và thực phẩm chức năng làm từ trà hoa vàng như Superior tea, Golden Camellia…
Còn ở Việt Nam, trà hoa vàng tuy xuất hiện với số lượng cá thể nhiều, tập trung phát triển một số tỉnh như Tam Đảo, Lâm Đồng,… nhưng đáng tiếc, loại cây này đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng bởi sự khai thác thiếu quy hoạch và vấn đề lưu giữ nguồn gen còn gặp nhiều khó khăn. Từ những năm 90 của thế kỷ XX, Việt Nam đã phát hiện Trà hoa vàng ở nhiều nơi, song mới dừng lại ở mức phát hiện và phân loại. Nghiên cứu về sinh thái, gây trồng, ứng dụng giá trị của Trà hoa vàng còn rất ít. Công tác bảo tồn các loài trà quý này cũng chưa được chú ý, việc nghiên cứu ứng dụng hầu như còn bỏ ngỏ.
Người dân chưa biết đến giá trị của trà hoa vàng nên như ở Phước Lộc nhiều cây trà hoa vàng bị chặt phá trong quá trình khai hoang để trồng ca cao.
Thêm vào đó, hiện nay do yêu cầu của thị trường, đặc biệt là thị trường Trung Quốc, họ ý thức được sự quý giá, tác dụng y học lớn lao của Trà hoa vàng, hằng năm đến mùa hoa trà hoa vàng rất nhiều người dân vùng xung quanh Vườn quốc gia Tam Đảo, hoặc từ những nơi khác đến nơi có Trà hoa vàng phát triển sinh sống để thu hái, khai thác các loài trà hoa vàng để bán cho tư thương. Giá bán của người dân tại địa phương rất thấp so với giá trị của Trà hoa vàng, có thể nói là không đáng kể. Phương pháp khai thác chính là chặt hạ cây để lấy nụ, hoa và đào, nhổ cả cây với các công cụ thô sơ là dao, cuốc, bao tải… Có thể nói, các hoạt động khai thác mang tính triệt hạ, không chú ý đến tái sinh như trên đã dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng của các loài trà hoa vàng tại vùng núi Tam Đảo.
Bảo vệ môi trường sinh thái vùng nguyên liệu trà hoa vàng
Do số cá thể trà hoa vàng trong tự nhiên còn rất ít và phạm vi phân bố hẹp nên các nhà khoa học thế giới rất quan tâm đến loài cây này. Do đó nơi nào phát hiện được có trà hoa vàng thì cần phải bảo tồn để phát triển bền vững nguồn gen các loài cây quý hiếm này.
Thiết lập một số khu bảo tồn để bảo tồn các cây mẹ tại rừng tự nhiên như Tam Đảo, Lâm Đồng… theo dõi biến động quần thể và các nhân tố ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của các loài trà hoa vàng. Mở rộng điều tra tái sinh ra các khu vực khác để đánh giá khả năng tái sinh của loài trà hoa vàng ở những nơi có điều kiện khí hậu tương tự, đề xuất các biện pháp kỹ thuật lâm sinh hợp lý. Quy hoạch và trồng mở rộng khu bảo tồn ex-situ (mỗi loài khoảng 2 ha) để đánh giá sinh trưởng của loài trà hoa vàng.
Cần nghiên cứu bổ sung về các đặc điểm hình thái, sinh thái, phân loại, chọn giống và nhân giống, hàm lượng chất có hoạt tính sinh học… góp phần tìm hiểu và khai thác các giá trị của các loài Trà hoa vàng trong chi Camellia. Bên cạnh đó, xác định biện pháp cụ thể trong việc khai thác, sử dụng một cách hợp lý là những hoạt động cần nghiên cứu để phát triển bền vững nguồn gen các loài Trà hoa vàng.
Hiện nay sự thất thoát nguồn gen các loài trà hoa vàng chủ yếu là do còn nhiều khó khăn trong khâu bảo tồn, nghiên cứu của các nhà khoa học trong nước; do sự nhận thức chưa đúng mức về sự quý giá của Trà hoa vàng của người dân dẫn đến sự khai thác thiếu quy hoạch xuất bán ồ ạt cho thương lái nước ngoài. Do vậy để bảo vệ môi trường sinh thái cho Trà hoa vàng cần có chiến lược và những biện pháp cụ thể của các ban ngành chức năng nơi loài cây quý này sinh trưởng, sự quan tâm của các nhà khoa học, của các công ty đang nghiên cứu và ứng dụng trà hoa vàng trong việc hỗ trợ và điều trị bệnh cùng với là nhận thức đúng và đầy đủ của người dân về Trà hoa vàng – dược liệu quý mà thiên nhiên đã ban tặng cho chúng ta.
PV
